دنیای ارز دیجیتال پر از مفاهیم و اصطلاحات مختلف است که گاهی برای تازه‌واردان گیج‌کننده می‌شود. یکی از این مفاهیم اساسی «توکن» است. در این مطلب پیدار به این سوال پاسخ دهیم که توکن چیست و چه تفاوتی با کوین دارد. همچنین به بررسی انواع توکن‌، کاربردها، نحوه ساخت و دیگر موارد مربوط به آن می‌پردازیم.

تعریف توکن و تفاوت آن با کوین

توکن (Token) دارایی دیجیتالی است که بلاکچین مستقل ندارند و روی زیرساخت بلاکچین دیگری (مانند اتریوم یا سولانا) ساخته می‌شود. در مقابل کوین (Coin) روی بلاک‌چین بومی خودش تعریف می‌شود. برای مثال:

• بیت‌کوین (BTC) یک کوین است و بلاکچین مستقل، ماینرها و قوانین خودش را دارد. تمام تراکنش‌های بیت‌کوین در همین شبکه ثبت می‌شوند.
• تتر (USDT) توکن است و بلاک‌چین اختصاصی ندارد. نسخه‌های مختلفی از آن روی شبکه‌های اتریوم (با استاندارد ERC-20)، ترون (TRC-20) و… ساخته می‌شود.

جدول مقایسه کوین و توکن

ویژگی	کوین (Coin)	توکن (Token)
بلاک‌چین	مستقل و اختصاصی	وابسته به شبکه‌های دیگر
کارکرد اصلی	پول دیجیتال و ذخیره ارزش	بسیار متنوع: پاداش، حق رأی، امتیاز دسترسی و غیره
ساخت و توسعه	نیازمند دانش فنی عمیق و هزینه زیاد	ساده‌تر و سریع‌تر
مرجع انتشار	نودها و ماینرها	قرارداد هوشمند
هزینه تراکنش	معمولا بالا	وابسته به شبکه میزبان
مثال	بیت‌کوین، اتریوم	تتر، لینک

چرا توکن‌ها ساخته می‌شوند؟

همان‌طور که یک شرکت به دلایل مختلفی اوراق بهادار منتشر می‌کند، پروژه‌های بلاکچین هم اهداف گوناگونی از ساخت توکن دارند:

• تامین سرمایه: بسیاری از پروژه‌ها از طریق عرضه اولیه توکن (مانند ICO یا IEO) سرمایه لازم برای توسعه محصول خود را جذب می‌کنند.
• ایجاد کارکرد: توکن مثل کلید دیجیتال برای دسترسی به خدمات یک پلتفرم عمل می‌کند. مثلا برای استفاده از یک سرویس ذخیره‌سازی غیرمتمرکز، باید توکن آن را پرداخت کنید.
• اعطای حق حاکمیت: برخی پروژه‌ها حق رأی را در قالب توکن‌ ارائه می‌کنند تا تصمیم‌گیری در دست جامعه باشد.
• توزیع ارزش: توکن‌ها راهی برای توزیع پاداش و ارزش بین کاربران و مشارکت‌کنندگان فعال در اکوسیستم هستند.

به طور کلی:

توکن شریان حیاتی و سوخت اکوسیستم دیجیتال است. وجود آن انگیزه‌های اقتصادی تمام بازیگران (توسعه‌دهندگان، سرمایه‌گذاران و کاربران) را همسو می‌کند. وقتی کاربری توکن پروژه را می‌خرد، نه تنها به خدماتش دسترسی می‌یابد، بلکه در موفقیت آن هم سهیم می‌شود. همین مالکیت مشترک جامعه‌ای قدرتمند و وفادار پیرامون پروژه شکل می‌دهد که برای رشد آن تلاش می‌کنند.

تاریخچه پیدایش توکن‌ها در دنیای کریپتو

داستان توکن‌ها با ظهور قراردادهای هوشمند روی شبکه اتریوم آغاز شد. این قرارداد به توسعه‌دهندگان اجازه داد تا بدون نیاز به ساخت بلاک‌چین کامل، قوانین مربوط به دارایی دیجیتال جدید را تعریف و پیاده کنند.

 دوران رونق ICOها (2017)

سال ۲۰۱۷ و با معرفی استاندارد ERC-20 روی شبکه اتریوم، آموزش توکن‌سازی به سرعت فراگیر شد. هر کسی با یک ایده (وایت‌پیپر) می‌توانست توکن خود را ایجاد و از طریق عرضه اولیه ICO میلیون‌ها دلار سرمایه جذب کند. این دوره اگرچه با پروژه‌های کلاهبرداری زیادی همراه بود، اما قدرت شگفت‌انگیز توکن‌ها در تأمین مالی غیرمتمرکز را به همه نشان داد.

 ظهور IEO و دیگر روش‌های عرضه

بعد از مشکلات نظارتی ICO، صرافی‌ها مدل IEO را معرفی کردند. در این مدل خود صرافی وظیفه اعتبارسنجی پروژه و توزیع توکن را بر عهده می‌گیرد. بعدها IDO و شیوه‌های نوآورانه دیگری نیز به صحنه آمدند تا شفافیت و امنیت بیشتری ایجاد کنند.

• سال ۲۰۱۷: اوج‌گیری عرضه اولیه ICO
• سال ۲۰۱۸: گسترش قوانین نظارتی و کنترل بیشتر
• سال ۲۰۱۹: معرفی روش IEO توسط صرافی‌ها
• سال ۲۰۲۰ و پس از آن: رشد پروژه‌های DeFi و NFT

انواع توکن‌ها در ارز دیجیتال

دنیای توکن‌ها بسیار متنوع‌تر از آن است که در یک دسته قرار بگیرد. هر نوع توکن برای هدفی خاص طراحی شده و مانند ابزاری منحصربه‌فرد در جعبه‌ابزار کریپتو عمل می‌کند:

• توکن‌های کاربردی (Utility Token): کلید دسترسی به یک محصول یا سرویس خاص هستند. مثلا توکن BNB به کاربران صرافی بایننس امکان دریافت تخفیف و شرکت در عرضه اولیه را می‌دهد.
• توکن‌های اوراق بهادار (Security Token): دارندگان این توکن‌ها در مالکیت یک دارایی واقعی شریکند و معمولا سود سهام دریافت می‌کنند. این دسته به شدت تحت نظارت قوانین مالی قرار دارد.
• توکن‌های حاکمیتی (Governance Token): به دارندگان خود حق رأی در مورد آینده پروتکل یا پلتفرم غیرمتمرکز را می‌دهند. آن‌ها دموکراسی را به دنیای دیجیتال می‌آورند.
• توکن‌های پرداخت (Payment Token): به طور ویژه برای استفاده به عنوان ابزار پرداخت طراحی شده‌اند و معمولا روی چند بلاکچین هستند.
• استیبل کوین‌ها (Stablecoins): توکن‌هایی مثل تتر لنگرگاه امن در دریای پرتلاطم بازار کریپتو هستند. ارزش آن‌ها به یک دارایی پایدار مانند دلار آمریکا یا طلا گره خورده تا نوسان قیمت شدید نداشته باشند.
• توکن‌های اجتماعی (Social Tokens): توسط افراد مشهور، هنرمندان یا جوامع آنلاین برای ایجاد ارتباط عمیق‌تر و ارائه مزایای انحصاری به طرفداران ایجاد می‌شوند.
• توکن‌های مثلی و غیر مثلی (Fungible / NFT): توکن‌های مثلی قابل تعویض هستند، در حالی که توکن‌های غیر مثلی (NFT) منحصر به فرد هستند و نمی‌توان آن‌ها را مستقیم با هم عوض کرد.
• توکن‌های رپد (Wrapped Tokens): نشان‌گر یک دارایی در بلاکچین دیگر هستند. مثلا بیت‌کوین رپد شده (WBTC) نمایانگر بیت‌کوین روی بلاک‌چین اتریوم است.
• توکن‌های با عرضه متغیر یا داینامیک: برخی توکن‌ها مکانیزم خاصی دارند که عرضه آن‌ها را بر اساس شرایط تغییر می‌دهد.

جدول انواع توکن

دسته‌بندی	تعریف مختصر	مثال شاخص
توکن‌های کاربردی	دسترسی به خدمات یا محصول	BNB
توکن اوراق بهادار	نشان‌گر مالکیت یا سود سهام	Securitize Tokens
توکن حاکمیتی	حق رأی در پروتکل	UNI
توکن پرداخت	وسیله پرداخت درون اکوسیستم	XRP
استیبل‌کوین‌ها	ارزش پایدار و با حداقل نوسان	USDC
توکن اجتماعی	نماینده برند شخصی یا اجتماعی	WHALE
توکن مثلی و غیر مثلی	قابل تعویض یا یکتا	ETH / BAYC NFT
توکن رپد	نسخه توکن‌شده دارایی روی زنجیره دیگر	WBTC
توکن با عرضه متغیر یا داینامیک	عرضه منعطف براساس الگوریتم	AMPL

کاربردهای توکن‌ها در دنیای واقعی

حالا که با تعریف توکن و انواع آن آشنا شدیم باید ببینیم در دنیای واقعی کاربرد توکن چیست؟ موارد استفاده و کاربرد این دارایی‌های دیجیتال بسیار متنوع و گسترده است:

• خرید کالا و خدمات: ساده‌ترین کاربرد استفاده از توکن به عنوان پول دیجیتال است. مثلا با توکن بومی یک پلتفرم می‌توانید آیتم درون بازی بخرید یا هزینه اشتراک بپردازید.
• رأی‌دهی در پلتفرم‌های غیرمتمرکز: در سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAO)، توکن‌ حاکمیتی حکم برگه‌ رای دارد. هرچه تعداد توکن‌های یک کاربر بیشتر باشد، وزن رای او در تصمیم‌گیری‌های کلیدی سنگین‌تر می‌شود.
• دسترسی به امکانات ویژه: توکن‌ها نقش کارت عضویت VIP را هم ایفا می‌کنند. نگهداری یا استیک تعداد مشخصی از توکن‌های یک پروژه گاهی به شما امکاناتی انحصاری می‌دهد؛ مانند تخفیف در کارمزدها، دسترسی زودهنگام به محصولات جدید یا ورود به بخش‌های ویژه یک پلتفرم.
• جمع‌آوری سرمایه: استارتاپ‌ها و پروژه‌های نوآور می‌توانند با عرضه توکن اختصاصی و بدون نیاز به واسطه‌ سنتی از سراسر جهان سرمایه جذب کنند.
• پاداش به کاربران: بسیاری از پلتفرم‌ها برای تشویق مشارکت و وفاداری به کاربران توکن پاداش می‌دهند. این پاداش می‌تواند در ازای تولید محتوا، تأمین نقدینگی یا استفاده مستمر از یک سرویس باشد. 

استانداردهای ساخت توکن

برای اینکه توکن‌ها در کیف پول‌، صرافی‌ و برنامه‌های غیرمتمرکز قابل استفاده باشند، باید از قوانین و چارچوب‌ خاصی پیروی کنند. این قوانین استاندارد توکن نامیده می‌شوند. استاندارد مانند زبان مشترک تضمین می‌کند تمام قطعات اکوسیستم (توکن، کیف پول‌ و پلتفرم‌) بدون نقص با هم تعامل داشته باشند.

ERC-20 (استاندارد اتریوم)

ERC-20 پدرخوانده همه استانداردهای توکن است و روی بلاکچین اتریوم تعریف شده. این استاندارد مجموعه‌ای از قوانین پایه را برای توکن‌های مثلی مشخص می‌کند؛ مانند نحوه انتقال توکن، نحوه تأیید تراکنش‌ها و میزان عرضه کل. اکثر توکن‌هایی که می‌شناسیم از این استاندارد یا نسخه‌های الهام‌گرفته از آن استفاده می‌کنند.

ERC-721 و ERC-1155 (برای NFTها)

این دو مورد برای ساخت توکن‌های یکتا طراحی شدند. هر توکن ERC-721 شناسه منحصربه‌فرد دارد و نماینده یک دارایی خاص مانند اثر هنری دیجیتال یا سند مالکیت زمین مجازی است.

ERC-1155 استاندارد ترکیبی برای مدیریت همزمان توکن‌های مثلی و غیرمثلی است. کاربرد اصلی آن برای استفاده در بازی‌ها یا جمع‌آوری کلکسیون تعریف شده. 

BEP-20 (زنجیره هوشمند بایننس)

BEP-20 استاندارد زنجیره هوشمند بایننس (BSC) برای ایجاد توکن‌های مختلف است. تقریباً یک کپی از ERC-20 است و با آن سازگاری کامل دارد؛ به همین خاطر توسعه‌دهندگان به راحتی برنامه‌ها و توکن‌های خود را از اتریوم به BSC منتقل می‌کنند.

TRC-20 (ترون)

استاندارد بلاکچین ترون است و شباهت زیادی به ERC-20 دارد. توکن‌های TRC-20 به لطف سرعت بالا و کارمزد ناچیز شبکه ترون محبوبیت فوق‌العاده‌ای پیدا کرده‌اند.

جدول مقایسه استانداردهای توکن

ویژگی کلیدی	ERC-20	BEP-20	TRC-20	ERC-721	ERC-1155
نوع دارایی	مثلی	مثلی	مثلی	غیرمثلی	ترکیبی
شبکه اصلی	اتریوم	BSC	ترون	اتریوم	اتریوم
کارمزد معمول	بالا	پایین	بسیار پایین	بالا	بالا
موارد استفاده	استیبل‌کوین، حاکمیت	دیفای	استیبل‌کوین	آثار دیجیتال	بازی‌های NFT
پشتیبانی کیف پول‌ها	گسترده	گسترده	در حال رشد	گسترده	در حال رشد

نحوه ساخت توکن روی بلاک‌چین

ساخت دارایی دیجیتال قبلا نیازمند دانش فنی پیچیده و تیمی از متخصص‌ها بود اما  حالا بسیار ساده‌تر شده. دو راه اصلی برای تولد یک توکن وجود دارد که در ادامه توضیح می‌دهیم. 

قرارداد هوشمند

این روش حرفه‌ای و اصولی است. توسعه‌دهنده با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی مانند Solidity (برای اتریوم و شبکه‌های سازگار با آن)، قرارداد هوشمندی می‌نویسد که نام و نماد توکن، عرضه کل و نحوه توزیع در آن تعریف شده. این روش حداکثر کنترل و انعطاف‌پذیری را فراهم می‌کند اما نیازمند دانش برنامه‌نویسی است.

پلتفرم‌های آماده ساخت توکن

سرویس‌هایی مانند Remix، Moralis یا TokenMint به شما اجازه می‌دهند بدون نوشتن حتی یک خط کد توکن بسازید. فقط مشخصات توکن (نام، نماد، تعداد) را وارد کرده و کارمزد پلتفرم را می‌پردازید تا قرارداد هوشمند به صورت خودکار برای شما روی بلاکچین مستقر شود. این روش سریع و آسان است اما محدودیت‌هایی دارد.

مراحل ساخت توکن قدم‌به‌قدم بدین ترتیب است:

1. تعیین کاربردهای توکن
2. انتخاب بلاک‌چین مناسب
3. طراحی و پیاده‌سازی قرارداد هوشمند (در صورت نیاز)
4. تست و بررسی توکن
5. نگهداری و به‌روزرسانی
6. بازاریابی توکن 
7. ایجاد و توزیع توکن‌ها
8. عرضه توکن

کیف پول مناسب برای نگهداری توکن‌ها

پس از خرید یا ساخت توکن مهم‌ترین قدم نگهداری امن آن است. انتخاب کیف پول مناسب مانند خرید گاوصندوقی امن برای دارایی‌های ارزشمند شماست. کیف پول‌ها به دو دسته اصلی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تقسیم می‌شوند.

کیف پول‌های نرم‌افزاری (Hot Wallets)

این والت‌ها به شکل اپلیکیشن موبایل ( تراست ولت) یا افزونه مرورگر ( متامسک) در دسترس هستند. به دلیل اتصال دائمی به اینترنت به آنها کیف پول گرم می‌گویند.

• مزایا: دسترسی سریع و آسان، مناسب برای تراکنش‌های روزمره و استفاده در برنامه‌های غیرمتمرکز.
• معایب: به دلیل آنلاین بودن در برابر حملات هکری و بدافزارها آسیب‌پذیرتر هستند.

کیف پول‌های سخت‌افزاری (Cold Wallets)

گجت‌های کوچکی مانند لجر و ترزور هستند که کلید خصوصی را آفلاین ذخیره می‌کنند. چون به شبکه وصل نیستند، به آنها کیف پول سرد می‌گویند و برای نگهداری بلندمدت مقادیر زیاد دارایی توصیه می‌شوند.

• مزایا: بالاترین سطح امنیت را دارند.
• معایب: استفاده از آنها کمی پیچیده و زمان‌بر است.

ریسک‌ها و نگرانی‌های مربوط به توکن‌ها

دنیای توکن‌ها همان‌قدر که پر از فرصت است، می‌تواند سرشار از ریسک هم باشد. ورود به این فضا بدون آگاهی کافی مانند شنا در رودخانه‌ای ناشناخته است. آگاهی از این خطرات اولین قدم برای محافظت از سرمایه شماست:

• کلاهبرداری و پروژه‌های تقلبی: با ساده‌شدن فرآیند ساخت توکن تعداد پروژه‌های کلاهبرداری که با وعده‌ دروغ سرمایه کاربران را جذب و ناپدید می‌شوند (معروف به Rug Pull) افزایش یافته است.
• نوسانات قیمت شدید: قیمت بسیاری از توکن‌ها به ویژه آنهایی که جدید هستند یا ارزش بازار کمی دارند، گاهی به شدت بالا یا پایین می‌رود. سرمایه‌گذاری در این توکن‌ها نیازمند پذیرش ریسک بالاست.
• نبود قوانین و نظارت: فضای کریپتو تا حد زیادی هنوز قانون‌گذاری نشده؛ پس در صورت کلاهبرداری یا ورشکستگی یک پروژه، نهاد خاصی برای پیگیری حقوق شما وجود ندارد.
• نقدشوندگی پایین: بسیاری از توکن‌های ناشناس حجم معاملات کمی دارند. این یعنی شاید نتوانید توکن را به قیمت مناسب بفروشید چون خریداری برای آن وجود ندارد.
• مشکلات فنی و امنیتی قراردادها: وجود باگ یا حفره امنیتی در کد قرارداد هوشمند توکن فاجعه‌بار است و به هکرها اجازه می‌دهد سرمایه قفل‌شده در آن را به سرقت ببرند.
• نبود شفافیت در پروژه‌ها: مراقب پروژه‌هایی باشید که تیم توسعه‌دهنده آنها ناشناس است، نقشه راه مشخصی ندارند یا اطلاعات فنی و اقتصادی
• (توکنومیک) شفافی ارائه نمی‌کنند.

توکن‌سوزی (Token Burn) چیست؟

در اقتصاد سنتی گاهی یک شرکت بخشی از سهامش را بازخرید می‌کند تا تعداد سهام در دسترس کاهش یافته و در عوض ارزش آن بالا برود. «توکن‌سوزی» هم مفهومی مشابه در دنیای کریپتو است. 

این فرآیند به معنای ارسال تعدادی از توکن‌ها به یک آدرس کیف پول است که هیچ‌کس کلید خصوصی آن را ندارد. این والت که «آدرس سوزاندن» (Burn Address) نامیده می‌شود، مانند سیاهچاله عمل می‌کند؛ هر توکنی که به آن وارد شود، برای همیشه از چرخه عرضه خارج شده و قابل بازیابی نخواهد بود.

چرا برخی پروژه‌ها توکن می‌سوزانند؟

توکن سوزی اهداف اقتصادی هوشمندانه‌ای را دنبال می‌کند:

• کاهش عرضه و افزایش ارزش: با کاهش تعداد توکن‌های در گردش، تقاضا نسبت به عرضه افزایش می‌یابد. این روند می‌تواند قیمت دارایی را بالا ببرد یا دست‌کم در سطح فعلی حفظ کند. 
• بهبود اعتبار پروژه: توکن‌سوزی نشان می‌دهد که تیم پروژه به دنبال ایجاد ارزش پایدار برای دارندگان توکن است و حاضر است بخشی از عرضه را برای این هدف قربانی کند.
• اصلاح اشتباه در عرضه اولیه: گاهی پروژه در ابتدا تعداد بسیار زیادی توکن عرضه کند. توکن‌سوزی راهی برای اصلاح مازاد عرضه و رساندن آن به سطح منطقی است.
• ابزار بازاریابی: اعلام برنامه توکن‌سوزی از سوی پروژه‌ها اغلب توجه رسانه‌ها و سرمایه‌گذاران را جلب می‌کند.

ایردراپ توکن چیست؟

ایردراپ به توزیع رایگان توکن‌های پروژه بین کاربران گفته می‌شود. توکن‌های ایردراپ به کیف پول کاربرانی واریز می‌شود که شرط خاصی را برآورده کنند؛ برای مثال:

• نگهداری یا استیک یک ارز دیجیتال خاص.
• استفاده از یک پلتفرم یا پروتکل غیرمتمرکز در مراحل اولیه توسعه.
• انجام وظایف ساده مانند دنبال کردن پروژه در شبکه‌های اجتماعی، اشتراک‌گذاری محتوا یا عضویت در دیسکورد.

پروژه‌ها از طریق ایردراپ اهداف خاصی را دنبال می‌کنند:

• بازاریابی و آگاهی‌بخشی درباره پروژه
• ایجاد شبکه توزیع گسترده
• توزیع توکن‌ها بین کاربران واقعی و وفادار
• تشویق کاربران به آزمایش محصول
• پاداش به حامیان اولیه به خاطر استفاده از پروتکل یا پلتفرم

روش خرید و فروش توکن‌ها

برای معامله توکن‌ها به بازار نیاز داریم. این بازار همان صرافی‌های ارز دیجیتال هستند که به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• صرافی‌های متمرکز (CEX): پلتفرم‌هایی مانند بایننس، کوین‌بیس یا صرافی‌های ایرانی که بعد از ثبت‌نام و احراز هویت امکان خرید و فروش توکن‌ها را فراهم می‌کنند.
• صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX): پروتکل‌هایی مانند Uniswap یا PancakeSwap که معامله را بدون واسطه و از طریق قرارداد هوشمند بین والت کاربران انجام می‌دهند. در این صرافی‌ها کلید خصوصی پیش کاربر باقی می‌ماند.

چون ساخت توکن بسیار ساده شده، گاهی صدها توکن با نام مشابه وجود دارند. برای جلوگیری از خرید توکن اشتباه همیشه آدرس قرارداد رسمی توکن را از منابع معتبر مانند وب‌سایت رسمی پروژه یا سایت‌های CoinMarketCap و CoinGecko بررسی کنید. هرگز به نام یا لوگو به تنهایی اعتماد نکنید.

جمع‌بندی

توکن‌ها یکی از ارکان دنیای ارز دیجیتال و ابزاری اساسی برای نوآوری در زمینه بلاکچین هستند. کاربردهای توکن از خرید و فروش و تامین مالی پروژه‌ها گرفته تا اعطای حق رای به کاربران و اثبات مالکیت بسیار متنوع است

ورود به دنیای هیجان‌انگیز توکن‌ها نیازمند هوشیاری است. انتخاب آگاهانه، تحقیق کامل قبل از خرید و توجه جدی به ریسک‌ها سه قدم اساسی برای سرمایه‌گذاری موفق و امن در این حوزه هستند. پیش از سرمایه‌گذاری روی هر توکن تحقیق درباره تیم توسعه، بررسی کاربردهای توکن و نقشه راه آن را فراموش نکنید. 

سوالات متداول 

تفاوت کوین و توکن چیست؟

کوین بلاکچین مستقل خود را دارد و پول بومی آن شبکه است. توکن شبکه مستقل ندارد و روی یک بلاکچین دیگر ساخته می‌شود.

 چطور توکن بسازیم؟

روش اصلی نوشتن قرارداد هوشمند با زبان برنامه‌نویسی است. روش ساده‌تر استفاده از پلتفرم‌های آماده و بدون نیاز به کدنویسی است که این فرآیند را خودکار می‌کنند.

 بهترین کیف پول برای نگهداری توکن چیست؟

برای معاملات روزمره و دسترسی سریع کیف پول‌های نرم‌افزاری مانند متامسک و تراست ولت مناسبند. برای نگهداری بلندمدت والت‌های سخت‌افزاری مانند لجر و ترزور توصیه می‌شود.

 آیا می‌توان از طریق توکن‌ها درآمد کسب کرد؟

بله؛ از طریق معامله‌گری، سپرده‌گذاری، ییلد فارمینگ (تامین نقدینگی) و دریافت ایردراپ از پروژه‌های جدید. هر کدام از این روش‌ها ریسک‌های خاص خود را دارند.